Arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki (1276-1376)

Jadwiga Miluśka

Wśród postaci, które wywarły znaczny wpływ na losy Opatówka, był arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki. W drugiej połowie XIV w. wzniósł zamek przeznaczony na rezydencję prymasów gnieźnieńskich i jednonawowy murowany kościół w stylu gotyckim pw. św. Doroty.

Dziś o zamku i kościele wiemy niewiele. Badania archeologiczne przeprowadzone w 1990 r. obejmujące część wzgórza zamkowego wykazały, że zamek był usytuowany w parku na wzniesieniu nad stawem będącym reliktem fosy. Odkryto fragmenty fundamentów z kamienia połączonego zaprawą wapienną, których grubość dochodziła do 1,1 m oraz fragmenty ścian przyziemia wylicowanych cegłą palcówką. Musiała to być solidna budowla, skoro jej fundamenty zachowały się w ziemi przez ponad 600 lat.

Kim był arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki? Urodził się w 1276 r. w Skotnikach w Sandomierskiem - rodowej siedzibie Bogoriów. Pochodził z możnego rodu, którego członkowie piastowali ważne stanowiska w Małopolsce. W latach 1316-1322 przyszły arcybiskup studiował prawo i teologię na Uniwersytecie w Bolonii oraz został mianowany jednym z syndyków - czyli doradców rektora tego uniwersytetu. W tym czasie władze Bolonii, nie mogąc poradzić sobie z wybrykami niektórych studentów, skazały jednego z nich - Hiszpana - na karę śmierci. Na znak protestu studenci pod wodzą Jarosława Bogorii ze Skotnik opuścili miasto, które głównie z nich żyło. Konflikt zakończył się dzięki mediacji papieża Jana XXII, a na znak ugody postawiono w 1322 r. kościół. Na tablicy erekcyjnej kościoła umieszczono m. in. podobiznę Jarosława Bogorii ze Skotnik oraz herb rodowy Bogoriów. Jest to pierwszy polski herb rycerski zamieszczony poza granicami kraju.

W tym samym roku Jarosław Bogoria Skotnicki wrócił do kraju, brał udział w wyprawach wojennych. W wieku 47 lat rozpoczął karierę duchownego. Piastował szereg ważnych urzędów kościelnych. Za czasów króla Władysława Łokietka, jako kanonik krakowski, był kanclerzem biskupa Nankera. Był kanonikiem kujawskim i gnieźnieńskim. W roku 1335 został wysłany przez króla Kazimierza Wielkiego do Awinionu w sprawach polsko-krzyżackich. Po śmierci arcybiskupa Janisława został wybrany nowym arcybiskupem gnieźnieńskim. Wybór ten potwierdził w dniu 27.06.1342 r. przychylny Polsce papież Jan XXII z Awinionu.

Arcybiskup Bogoria ze Skotnik był jednym z najbliższych współpracowników króla Kazimierza Wielkiego. Brał czynny udział w rokowaniach króla z Krzyżakami zakończonych pokojem kaliskim w 1343 r., uczestniczył w wytyczaniu granicy między Polską a ziemiami krzyżackimi. Jako prawnik brał udział w przygotowaniach statutów wiślicko-piotrkowskich, które były podstawowym zbiorem prawa, głównie sądowego, i stanowiły zalążek kodyfikacji ogólnopolskiej. Przygotował kodyfikację ustawodawstwa kościelnego i ogłosił ją na synodzie prowincjonalnym, który odbył się w Kaliszu w kościele św. Mikołaja w styczniu 1357 roku.

Jarosław Bogoria Skotnicki wiele razy występował jako sędzia rozjemczy w sprawach spornych między możnowładcami, a także między królem a biskupem krakowskim Janem Grotem. Był zwolennikiem silnej władzy królewskiej i pokojowej polityki wobec Krzyżaków. Zabiegał o rozszerzenie wpływów kościoła na Rusi.

Arcybiskup jako administrator kościelny lokował około 100 wsi, tworzył nowe parafie, regulował dziesięciny, realizował ambitne plany budowlane. Zbudował nową katedrę gotycką według wzorów włoskich i francuskich w Gnieźnie. Wzniósł i bogato uposażył kościoły w Kurzelowie, Opatowie (Opatówku), Uniejowie i Skotnikach, zbudował zamki w Łowiczu, Uniejowie i 0patówku oraz dwory arcybiskupie w Gnieźnie, Kaliszu, Wieluniu i Łęczycy.

Jarosław Bogoria ze Skotnik współdziałał z królem Kazimierzem Wielkim przy zakładaniu Uniwersytetu w Krakowie. Troszczył się o kościelne szkolnictwo, szczególnie o szkołę katedralną w Gnieźnie.

Żył prawie 100 lat. Dotknięty ślepotą zrezygnował z funkcji arcybiskupa na rzecz swojego siostrzeńca Janusza Suchegowilka w 1371 roku, pozostawiając sobie Opatówek. Od 1374 r. przebywał w klasztorze cystersów w Lądzie. Zmarł 17 września 1376 r. na dworze arcybiskupim w Kaliszu. Został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej w kaplicy, którą przygotował dla siebie wcześniej.

Arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki

Klubówna A. Ostatni z wielkich Piastów. Warszawa 1982 ; Chłopocka H. Jarosław ze Skotnik. W: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Poznań 1981; Koredczuk J. Skotnicki-Bogoria Jarosław. W: Słownik Biograficzny Wielkopolski Południowo-Wschodniej. Kalisz 2007; Bazydło J. Jarosław Bogoria. W: Encyklopedia Katolicka, t. 7. Lublin 1997

Najpopularniejsze

Mapa strony

Katalog on-line