Kościoły

Opatowskie dzwony

Jadwiga Bunclerowa

Bicie dzwonów od wieków wzywało wiernych na modlitwę, ostrzegało przed wrogiem lub zwiastowało nieszczęścia i katastrofy. Do dziś uroczyste, radosne dźwięki dzwonów ogłaszają święta kościelne lub doniosłe wydarzenia o historycznym znaczeniu, a minorowe akordy towarzyszą zmarłym w ich ostatniej drodze.

Bicie dzwonów jest ściśle związane z obrzędami kościoła katolickiego. Zygmunt Gloger w Encyklopedii Staropolskiej przytacza przepisy o dzwonach kościelnych wg ks. Chodyńskiego (prawdopodobnie ks. Stanisława Chodyńskiego pochodzącego z Kalisza). Dzwony przed użyciem musiały być poświęcone. Później zaczęto nadawać im imiona, najczęściej były to imiona fundatorów. Kościoły zakonne mogły mieć tylko po jednym dzwonie. Dzwonić mógł jedynie sługa kościelny, nie wolno mu było zatrudniać do tego żony.

Synody duchownych polskich ustaliły w jakich sytuacjach, ile razy i jak długo powinny dzwonić dzwony. Nakazywały m.in. by codziennie w godzinę po zachodzie słońca uderzano w wielki dzwon na odmówienie parę razy "Ojcze nasz" i "Zdrowaś Mario" z psalmem "De profundis". Uderzano w dzwony trzy razy, ale trzecie uderzenie miało być dłuższe dla odróżnienia, że nie jest to sygnał pożaru. Ksiądz Chodyński podawał, że zwyczaj ten zachował się już tylko w nielicznych kościołach (1873 r.), np. u księży franciszkanów w Kaliszu.

Jeden z synodów nakazał dzwonić "na podniesienie" w czasie sumy, aby ci, którzy nie są w kościele, choć myślą uczcili Najświętszy Sakrament.

W niektórych parafiach, po zadzwonieniu na Anioł Pański, uderzano dziewięć razy w wielki dzwon na znak do modlitwy za poległych na wojnie.

Ton i barwa dzwonu zależy od jego wielkości, rodzaju zastosowanych stopów metali, serca i wielu innych czynników znanych tylko ludwisarzom. Każdy dzwon brzmi inaczej, niepowtarzalne jest także współbrzmienie kilku dzwonów. Dlatego charakterystyczny ton dzwonów jest jednym z czynników kształtujących atmosferę i odrębność miast, miasteczek i wsi, w których znajdują się kościoły.

Nie wiadomo kto i kiedy ufundował pierwszy dzwon w Opatówku. Można przypuszczać, że arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki, ufundowany przez siebie kościół (ok. 1370 r). wyposażył w dzwony. Być może istniały już przy kościele wcześniejszym. Pierwszą wzmiankę o opatowskich dzwonach znalazłam w artykule ks. Witolda Kujawskiego o parafii Opatówek, zamieszczonym w "Ładzie Bożym" nr 23 z 1986 r. Otóż w połowie wieku XVIII prowadzone były remonty opatowskiej świątyni. Ówczesny proboszcz ks. Andrzej Piętkiewicz (1750 - ok. 1759), który był jednocześnie kustoszem kapituły kaliskiej, wybudował nową dzwonnicę z dwoma dzwonami. Nie wiadomo, czy były to te same dzwony, które zrabowali Niemcy w czasie I wojny światowej.

Po zakończeniu I wojny światowej ufundowano dwa nowe dzwony, które zawieszono na drewnianej dzwonnicy obok kościoła. Później dzwony te zostały przeniesione na południową wieżę kościoła. 30 października 1937 r. Ks. Biskup Karol Radoński konsekrował trzeci dzwon ufundowany przez Antoniego Marszała z Trojanowa, a wykonany przez firmę A. Białkowskiego z Poznania. Dzwon otrzymał imię fundatora - Antoni.

Niestety i te dzwony padły łupem okupanta z Zachodu. Na początku wojny zdjęto je z wieży, roztrzaskano na dziedzińcu kościelnym i wywieziono. Dzięki uprzejmości Wacława Klepandego udało mi się zdobyć fotografię tej barbarzyńskiej operacji.

Po zakończeniu wojny parafianie przystąpili do fundowania kolejnych dzwonów. I tak 22 kwietnia 1948 r. ten sam biskup - Karol Radoński w obecności licznie zebranych parafian konsekrował trzy dzwony zawieszone na solidnej żeliwnej dzwonnicy: największego "Piotra", średniego "Pawła" i najmniejszą "Dorotę". To ostatnie imię nadano ze względu na poprzednią patronkę kościoła w Opatówku, choć w Polsce żeńskie imiona dzwony otrzymywały bardzo rzadko.

Wsłuchajmy się więc w bicie opatowskich dzwonów, które towarzyszą nam w codziennym życiu, których dźwięk oznacza radość lub smutek, skłania do refleksji nad przemijaniem, a jednocześnie ciągłością życia.

"Opatowianin", marzec 1998

Najpopularniejsze

Mapa strony

Katalog on-line