Gospodarka

Kilka słów o Cegielni w Cieni Pierwszej

Małgorzata Judasz

Tradycje przemysłu ceramicznego w Cieni sięgają co najmniej XIX wieku. Tereny te były bogate w złoża gliny. Wiadomo, że cegielnię w Cieni prowadziła rodzina Chojnackich. Jednym z właścicieli był Szymon Chojnacki, wójt Opatówka. Cegielnia miała duże znaczenie w życiu miejscowej społeczności. W dokumentach urzędowych dotyczących okolicznych mieszkańców, takich jak akty notarialne czy akty stanu cywilnego, jako miejsce zdarzeń pojawia się często nazwa Cegielnia Cienia.

Budynki obecnej Cegielni zostały wybudowane w styczniu 1929 roku. Roczna wydajność przedsiębiorstwa wynosiła 2 miliony cegieł. Od 1937 roku dzierżawil ją Stanisław Spież. Wartość zakładu w 1939 roku ustalono na 380 tys. zł. Do 1940 roku była własnością Wandy Wójtowicz.

W 1940 roku fabrykę przejęli okupanci. Dyrektorem został Wilhelm Koch, z pochodzenia Niemiec. W Cegielni pracowało 46 osób. W latach 1944-1945 nie prowadzono produkcji cegieł. Niemcy urządzili składy umundurowania dla wojska. Magazyny zostały ewakuowane w styczniu 1945 roku. Pozostała: maszyna parowa, prasa do cegieł, motor benzynowy i motor dla straży ogniowej oraz drobne wyposażenie takie jak taczki, nosidła itp. Zniszczenia fabryki oceniono na 60%. Wojsko radzieckie przekazało ją miejscowym władzom aktem z 13.02.1945 roku.

Po wojnie Cegielnia wznowiła działalność w 1948 roku pod kierunkiem właściciela Zbigniewa Wójtowicza. We wrześniu 1948 roku zatrudniała 46 robotników. W kwietniu 1949 roku przeszła w ręce Stanisława i Stanisławy Spieżów, poprzednich dzierżawców i Czesława Sieradzkiego. Do roku 1950 utrzymała się w rękach prywatnych.

W czerwcu 1950 roku zakład przejęło Łódzkie Zjednoczenie Ceramiki Czerwonej. W lutym 1951 roku zakład stał się częścią Kaliskich Zakładów Terenowego Przemysłu Materiałów Budowlanych z siedzibą na ul. Górnośląskiej 19.

W tym czasie wyczerpały się złoża gliny w Cieni Pierwszej należące do Cegielni. 13 marca 1952 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu wystąpiło do Prezydium GRN w Opatówku o udzielenie Kaliskim Zakładom Terenowego Przemysłu Materiałów Budowlanych zezwolenia na czasowe zajęcie działek w pobliżu Cegielni, na których były położone pokłady gliny. W październiku 1951 roku załoga Cegielni liczyła ponad 60 robotników, w lutym 1953 roku - 60 osób.

W styczniu 1963 roku Cegielnia przeszła pod zarząd Kaliskich Zakładów Ceramiki Budowlanej jako Zakład nr 8 Cegielnia Cienia I. W Cieni do 1964 roku produkowano jeden asortyment – cegłę pełną. Cegielnia posiadała udokumentowane geologicznie złoże surowca. Ukop odbywał się mechanicznie – dwoma koparkami; łyżkową i wielonaczyniową. Do 1964 roku zmodernizowano wytwórnię i wprowadzono nowe maszyny: zasilacz, kołogniot, walec, prasę „Radomsko” o przekroju cylindra 450 mm, ucinacz półautomatyczny; wybudowano nowe suszarnie betonowe typu „Oborzysko” i przeprowadzono remont kapitalny pieca. Proces produkcji został w dużym stopniu zmechanizowany. W 1964 roku kierownikiem Cegielni Cieni Pierwszej był Janusz Michalski.

W latach 1964-1975 produkcja wzrosła o 50%. Rozszerzono asortyment o dreny, cegłę dziurawkę i cegłę kanalizacyjną. Zainstalowano nowe maszyny i urządzenia m.in.: prasę próżniowo-parową o średnicy cylindra 450 mm i mieszadła dwuwałowe. Wybudowano nowy piec typu Hoffman wraz z obudową, pobudowano kolejne trzy suszarnie. Poszerzono i wybetonowano place i drogi dojazdowe. Na początku lat siedemdziesiątych zakład borykał się z brakiem ludzi do pracy z powodu bardzo niskich zarobków. W tym czasie Cegielnią, co najmniej od lutego 1969 roku, kierował Stanisław Pawlikowski.

W 1977 roku Cegielnia stała się filią Krotoszyńskich Zakładów Ceramiki Budowlanej jako Zakład C-24 Cegielnia w Cieni Pierwszej. W 1978 r. rozpoczęto budowę suszarni. Wartość inwestycji wynosiła 3 miliony zł. Zakończenie planowano na grudzień 1979 r.

W 1985 roku w Cegielni pracowało 49 osób. Wartość sprzedaży wynosiła 64 miliony złotych.

W listopadzie 1989 roku o zwrot Cegielni wystąpiła Lucyna Sieradzka, żona Czesława oraz jej siostra Danuta Nowakowska. W tym czasie zakad użytkowało Krotoszyńskie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej „Cerabud" S.A.

Cegielnia wrócila do rodziny Sieradzkich po ugodzie zawartej z KPCB "Cerabud" w listopadzie 1999 roku. „Cerabud” prowadził cegielnię jako dzierżawca do końca 1999 roku. Nowi właściciele zawarli umowę, na podstawie której powstala spóka cywilna pod zarządem Piotra i Marka Sieradzkich. W styczniu 2000 roku przeprowadzono najpotrzebniejsze remonty a od początku lutego wznowiono produkcję. W 2003 roku spółka cywilna została przekształcona w spółkę jawną. We wrześniu 2006 roku do spółki przystąpiła Wioletta Sieradzka - żona Marka. Zakład działa pod nazwą Cegielnia Cienia I Sieradzcy Spółka Jawna.

Sieradzcy zmodernizowali maszyny i zautomatyzowali proces produkcyjny. Wprowadzono innowacje techniczne i technologiczne. Napęd elektryczny w 90% wykorzystuje falowniki. Zrezygnowano z dodawania do surowca odpadów wielkopiecowych (popioly, żużle).

Po modernizacji w zakładzie oprócz cegły pełnej produkowana jest również cegła K-1, cegła K-3, pustak U-220, i pustak wentylacyjny.

Wyroby Cegielni w Cieni Pierwszej były wykorzystywane między innymi do renowacji obiektów podlegających ochronie konserwatorskiej np. Zamku Przemysla w Poznaniu, Zamku w Tykocinie czy Starej Papierni w Konstancie Jeziornie.

Informacje pochodzą z dokumentów zgromadzonych w Archiwach Państwowym w Kaliszu i Poznaniu, Kroniki Gminy Opatówek w okresie XXX-lecia Polski Ludowej oraz strony internetowej Cegielni.

Fot. Jadwiga Miluśka-Stasiak 08.06.2013 r.