Administracja

Gminna Rada Narodowa w Opatówku w latach 1945-1950

Jan Kowalkiewicz

Wyzwolenie Opatówka i Kalisza spod okupacji hitlerowskiej ma podobno tę samą datę: 23 stycznia 1945 roku. Większość mieszkańców Opatówka w tym czasie zajęta była urządzaniem własnego życia od nowa. Wielu wracało z wojennej tułaczki, wysiedlenia, więzień i obozów koncentracyjnych. Byli też tacy, którzy zajęli się organizowaniem zrębów administracji samorządowej i gospodarczej w Opatówku.

Zawsze interesowały mnie lata powojenne, a przede wszystkim ludzie, którzy decydowali o rozwoju naszej miejscowości i gminy. Korzystając z materiałów źródłowych w Archiwum Państwowym w Kaliszu postaram się Czytelnikom "Opatowianina" opisać niektóre fakty z tamtego okresu. Czy one są pełne? - Nie wiem. Opieram się na rzetelności protokolanta posiedzeń GRN.

28 stycznia 1945 roku decyzją Komendanta Wojennego na gminę Opatówek, kapitana Mitina powołano Ob. Franciszka Leśniaka, mieszkańca Tłokini Kościelnej na tymczasowego wójta, natomiast już 1 lutego 1945 roku nowym wójtem został Feliks Dziubiński, mianowany przez Starostę Powiatowego w Kaliszu i zatwierdzony przez Wojennego Komendanta na powiat kaliski.

W lutym rozpisano kampanię zgłaszania kandydatów na delegatów do GRN. W dniu 7 marca 1945 roku odbyło się zebranie delegatów. Wśród nich było 16 delegatów gromad, a mianowicie: Stanisław Salamon z Opatówka, Władysław Salamon z Borowa, Stanisław Witczak z Cieni I, Stanisław Knop z Cieni II, Kazimierz Lisiecki z Michałowa IV, Szczepan Gibus z Michałowa II, Józef Pańczak z Michałowa III, Józef Pejaś z Porwit, Stanisław Łukaszczyk z Trojanowa, Józef Jopek z Szałego, Antoni Jędrzejak ze Zdun, Jan Mikołajczyk z Tłokini Kościelnej, Stanisław Trzęsowski z Tłokini Wielkiej, Józef Raszewski z Tłokini Nowej, Jan Chołys z Tłokini Małej, Franciszek Gaweł z Szulca. Delegatami byli również przedstawiciele partii politycznych, organizacji społecznych i inni: Marian Łyszczak i Józef Szymczak - delegaci PPR z Opatówka; Antoni Szymczak z Tłokini Wielkiej i Wincenty Stobienia z Szulca - delegaci Stronnictwa Ludowego; Władysław Kurek - delegat PPS z Opatówka; Józef Antoniak z Kółka Rolniczego w Opatówku; Stanisław Kocemba - członek ZMW w Opatówku; Wiktor Wdowczyk z ZMW "Wieś" w Tłokini Małej; Kazimierz Kowalkiewicz - członek OSP; Piotr Stolarczyk z Opatówka z Organizacji Zawodowych; Stanisław Glapa - delegat inteligencji pracującej z Opatówka; Emilia Tatarczanowa - nauczycielka z Opatówka; Stefan Karolak, przedstawiciel spółdzielczości z Opatówka i Feliks Dziubiński, działacz społeczny z Opatówka.

W pierwszej części zebrania dokonano wyboru Prezydium GRN. Przewodniczącym został Feliks Dziubiński, zastępcą przewodniczącego Stanisław Trzęsowski, członkami Prezydium - Marian Łyszczak, Stanisław Salamon, Jan Mikołajczyk, Stanisław Glapa, Emilia Tatarczanowa i Stefan Karolak. W tym samym dniu odbyło się drugie zebranie, na którym wybrano Zarząd Gminy. Wójtem został Franciszek Gaweł z Szulca, na podwójciego wybrano Jana Chołysa z Tłokini Małej, członkami Zarządu zostali: Józef Raszewski. Stanisław Witczak i Feliks Dziubiński. Pracą biura Urzędu Gminy kierował sekretarz - Stanisław Glapa.

Projekt budżetu na lata 1945-46 przedstawiono Radzie 21 lipca 1945 r.

Radni podjęli uchwałę, że funkcje swe pełnić będą honorowo, a diety z tego tytułu przeznaczą na cele społeczne, między innymi na zakup książek biednym dzieciom, uruchomienie ochronki, kursy dla dorosłych itp. Ustalono też wynagrodzenie miesięczne dla wójta - 7.000 zł; dla sekretarza biura - 16.100 zł; dla pomocników sekretarza - od 6.370 do 11.340 zł; dla woźnego gminy - 7000 zł. Sołtysom przyznano kwoty od 560 do 2.800 zł.

W miarę upływu czasu powoływano w Radzie komisje problemowe jak np. Komisję Mieszkaniową, Komisję Rehabilitacyjną, Komisję Oświaty Dorosłych, Komisję Drogową itp. W dwóch pierwszych latach po wyzwoleniu były to decyzje doraźne. Brakowało mieszkań, lokali, szkół. Należało uruchomić nieczynne młyny, piekarnie, rzeźnie, sklepy.

Pod koniec 1946 r. ogłoszono wybory do Sejmu Rzeczypospolitej. 16 stycznia 1947 r. uchwała GRN wzywała mieszkańców gminy do głosowania w wyborach 19 stycznia 1947 r. na listę wyborcza nr.3 - Demokratycznego Bloku Wyborczego.

Po wyborach do Prezydium GRN wpływały co jakiś czas nowe akty prawne dotyczące działalności Rady.

28 czerwca 1947 r. Sekretarz Gminy zapoznał radnych z przepisami w sprawie reorganizacji GRN i dostosowania jej stanu osobowego do wymogów ustawy z dn. 11.09.1945 r. i uchwały PPRN w Kaliszu z dn. 15.03.1947 r. Struktura GRN według tych aktów winna zawierać 16 mandatów dla przedstawicieli gromad, 10 - dla partii politycznych, 2 - dla organizacji rolniczych, 2 - dla organizacji młodzieżowych, po 1 mandacie dla związków zawodowych, inteligencji pracującej, związków spółdzielczości i 3 mandaty jako miejsca dla kooptacji. Wytyczne te GRN przyjęła na posiedzeniu Prezydium 28 kwietnia 1947 r.

Zapowiedziana reorganizacja GRN w oparciu o nowych kandydatów dokonana została 13 października 1947 r. Przewodniczącym GRN wybrano Feliksa Dziubińskiego, zastępcą - Mariana Łyszczaka; członkami zostali: Stanisław Łukaszczyk, Jan Wiewiórkowski i Zdzisław Zawadzki. Na delegata do PPRN w Kaliszu wybrano Mariana Łyszczaka, odwołując Stanisława Trzęsowskiego.

Na posiedzeniu GRN w dn. 22.12.1948 r. zapoznano radnych z zaleceniami otrzymanymi z kaliskiej PPRN oraz z Międzypartyjnej Komisji Porozumiewawczej i Stronnictw Demokratycznych. Na ich podstawie Prezydium postanowiło pozbawić mandatów niektórych radnych. Równocześnie Prezydium GRN przyjęło podania członków Zarządu Gminy z prośbą o ich odwołanie...

5 marca 1949 r. dokonano wyboru nowego Zarządu Gminy w obecności delegata Starosty Powiatowego i jednocześnie delegata PPRN. Wójtem wybrano Antoniego Antczaka z Tłokini Wielkiej. Członkami Zarządu byli: Józef Pańczak, Piotr Stolarczyk i Józef Salamon. 14.06.1949 r. odwołano z GRN dwóch radnych - w tym Adama Marszała. Przystąpiono też do wyboru nowego wójta, którym został Władysław Michalski z Opatówka.

Na tym posiedzeniu I sekretarz PZPR Marian Łyszczak wystąpił z wnioskiem, aby dla uczczenia siódmej rocznicy bitwy pod Stalingradem przemianować w Opatówku nazwy ulic: Plac Wolności na "Plac Stalingradzki" a ulicę 3 Maja na ulicę "Marszałka Rokossowskiego".

13.02.1950 r. uchwałą GRN dokonano zmiany nazwy ulicy 3 Maja na ulicę Stalingradzką. Nazwy Placu Wolności nie zmieniono. W uzasadnieniu napisano, że GRN była "wyrazicielką woli całego społeczeństwa Opatówka".

Na tle częstych zmian personalnych w GRN dokonywały się również przemiany gospodarcze i społeczne.

21 lipca opracowano budżet na lata 1945-46, w którym po stronie dochodów i wydatków zaplanowano kwotę 397.480 zł.

Z zadań rzeczowych postanowiono: rozpocząć przygotowania do budowy szkół w Tłokini Wielkiej, Szałem, Cieni II, Michałowie II, wybudować chodniki na ul. Św. Jana i ul. 3 Maja, uruchomić szkołę w Opatówku w budynku Preparandy oraz ustalono 14 ciągów dróg gminnych.

Na kolejnych posiedzeniach GRN podejmowano szereg uchwał dotyczących realizacji budżetu. 10 września 1945 r. zadecydowano o przeznaczeniu około 16 ha gruntów pochodzących z reformy rolnej na działki budowlane. Był to teren między ulicami 3 Maja, Łódzką, dworcem PKP i drogą prowadzącą do Borowa. 24 kwietnia 1946 r. podjęto uchwałę o rozpoczęciu budowy szkół w Szałem, Tłokini Wielkiej. Michałowie II i Cieni II.

Na posiedzeniu GRN w dn. 28.06.1947 r. przyjęto 3-letni plan rozwoju gospodarczego gminy na lata 1947, 1948, 1949.

Na 1947 r. zaplanowano: zaawansować w 50% prace przy budowie szkół w Szałem, Tłokini Kościelnej, Cieni II i Michałowie II; przeprowadzić meliorację na rzece Trojanówce od Opatówka do Michałowa; wybudowanie stawideł na rzece w Opatówku; remont budynku gminnego przy Placu Wolności; budowę chodnika na ul. Św. Jana; rozpoczęcie przygotowań do budowy szkoły w Opatówku.

W 1948 r. zaplanowano: kontynuowanie robót przy budowie szkół; ukończenie melioracji na rzece Trojanówce; elektryfikację wsi Tłokinia Wielka, Szulec, Borów; budowę łaźni publicznej w Opatówku; budowę chodnika na ul. 3 Maja; budowę drewnianego mostu w Trojanowie.

Na 1949 r. zaplanowano: rozpoczęcie budowy drogi Opatówek - Brzeziny na odcinku Opatówek - Cienia I o długości 1 km; oczyszczenie i pogłębienie stawu w Opatówku; rozpoczęcie budowy domów ludowych i świetlic we wsiach Cienia I, Borów i Tłokinia Wielka.

W trakcie realizacji planu podejmowano nowe zadania. 20 marca 1947 r. Przewodniczący Komisji Sanitarno-Porządkowej Jan Jaśkiewicz zaproponował uchwałę o przeprowadzeniu akcji zadrzewień na Placu Wolności i głównych ulicach Opatówka (te lipy rosną do dzisiaj).

Dla przyspieszenia tempa robót przy budowie szkół, GRN podjęła uchwałę o świadczeniach właścicieli gospodarstw rolnych na ten cel. Ustalono tzw. 1 dniówkę pieszą z 1 ha posiadanych gruntów. Posiadaczy pojazdów konnych obowiązywała zasada: podwoda jednokonna z furmanem równała się trzem dniówkom pieszym, a podwoda parokonna z furmanem odpowiadała pięciu dniówkom pieszym.

8 stycznia 1948 r. zawiązano społeczny komitet budowy szosy o długości 1 km przez Tłokinię Wielką. W jego skład weszli: Leon Grzelak, Józef Dymny, Józef Sztrajt, Eugeniusz Kornacki, Adam Wilczyński, Józef Król, Stanisław Trzęsowski, Józef Górsld.

GRN zajmowała się wieloma sprawami natury społecznej. Komisja Mieszkaniowa miała za zadanie remont i pozyskiwanie mieszkań dla nauczycieli, lekarza i ludzi, którzy stracili swoje domy podczas wojny. Komisja Oświaty Dorosłych już od 1945 r. postawiła sobie za cel likwidacje analfabetyzmu. Postanowiono spisać wszystkich analfabetów urodzonych w 1900 r. i później i sfinansować ich kursy.

5 marca 1948 r. uchwałą GRN odznaczono kilka rodzin Złotymi i Srebrnymi Krzyżami za wieloletnie pożycie małżeńskie. Warunkiem przyznania Srebrnego Krzyża było urodzenie dziesięciorga - dwanaściorga, natomiast Złotego Krzyża - trzynaściorga i więcej dzieci. Odznaczenia otrzymały panie Janina Buś, Katarzyna Gola, Antonina Glapa, Maria Pogorzelec, Marianna Marszał.

5 września 1948 r. w Opatówku odbyły się Dożynki Powiatowe, w których wzięły udział: Powiatowa Ziemska Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego w Chrustach, delegacje z Brudzewa, Stropieszyna, Iwanowic, Chocza, Podgrodzia Kaliskiego, Opatówka i PNZ z Marchwacza.

Radnym nie były obce sprawy bezpieczeństwa publicznego. Już 30.08.1947 r. dyskutowano o bierności funkcjonariuszy MO w sprawie utrzymania porządku i bezpieczeństwa w Opatówku. Do tematu powrócono 11 lutego 1948 r. gdy podjęto uchwałę o odwołaniu komendanta MO Józefa Laska, kierując ją do nadrzędnych władz MO.

W kwietniu 1948 r. Zarząd Gminy zobowiązano do wykonania wszystkich prac przygotowawczych do ekshumacji zwłok żołnierzy radzieckich z cmentarza na Placu Wolności.

Najwięcej pracy miała chyba Komisja Oświaty. Nadzorowała inwestycje związane z budową szkół, zabiegała o mieszkania dla nauczycieli, uruchomiła przedszkole.

31 lipca 1948 r. GRN podjęła uchwałę o uruchomieniu biblioteki w gminie Opatówek. Na jej potrzeby przydzielono lokal w budynku "gminy". W pomieszczeniach przylegających do biblioteki postanowiono otworzyć świetlicę. (Dzisiaj są to pomieszczenia apteki.)

7 września GRN przyjęła uchwałę, którą skierowała do PPRN, o uruchomieniu linii autobusowej z Kalisza do Opatówka. Przyjęto również uchwałę skierowaną do DOKP w Łodzi o zwiększeniu ilości kursów pociągów w godzinach przed- i popołudniowych oraz uruchomieniu pociągu kolejki wąskotorowej z Opatówka do Zbierska. (Jechałem w wagonikach osobowych z wycieczką szkolną do cukrowni w Zbiersku.)

"Opatowianin", luty 1998

Najpopularniejsze

Mapa strony

Katalog on-line